Заманбап дүйнөлүк экономиканын өйдө-ылдый учурлары акыркы кылымдарда тез-тез кайталанып турду жана өлкөнүн кезектеги каржылык кыйроосу сайын катардагы адам кыйналат. Финансисттер менен аналитиктердин божомолуна карабастан, анын чөнтөккө канчалык деңгээлде тиерин алдын ала айтуу мүмкүн эмес. Бирок, өткөн кризистик жылдардагы тажрыйбанын негизинде, каржы кризисине кантип даярдануу керек деген суроого жооп табууга болот.
Азык-түлүк жана дары-дармектер
Биринчи кезекте, эгер экономикалык катастрофанын өбөлгөсү бар болсо, анда азык-түлүктү, алгачкы дары-дармектерди жана импровизацияланган каражаттарды камдоо керек. Албетте, узак убакытка чейин жетиштүү азык-түлүк менен камсыздоо мүмкүн болбой калат, бирок дүкөндөрдө тартыштык болгон учурда, азык-түлүктөр бир топ убакытка чейин кармалып турат. Узак мөөнөткө сакталуу касиетине ээ өнүмдөрдү сатып алууга туура келет. Булар дан, ун, өсүмдүк майы, консерваланган азыктар, туз, шекер жана суу. Кандай болгон күндө да, тартыштык болбосо дагы, бул азыктарды ар дайым жесе болот. Ошондой эле, биринчи медициналык жардам үчүн дары-дармектерди жана тиричилик химикаттарын сатып алуу керек. Эгер күтүлбөгөн жерден жарык өчүп калса, анда кол чырактар, батарейкалар, шамдар жана ширеңке пайдалуу болот.
Акчаны үнөмдөө жана карыздар менен эсептешүү
Көпчүлүк адамдар "жамгыр жааган күнгө" акча топтой башташат жана каржы каатчылыгынан кантип кутулууга болот деген суроо туулгандан кийин гана үнөмдөй башташат. Бирок дүйнөдөгү экономикалык катастрофалардын үзгүлтүксүздүгү бизди буга алдын-ала жасоого аргасыз кылат. Жумушсуз калган учурда өзүңүздү оор абалда калтырбоо үчүн, ай сайын иштеп тапкан акчаңыздын бир бөлүгүн бөлүп туруу керек. Чыгымдарды карап чыгуу менен, акчаңызды үнөмдөө максатында айрым жеңилдиктерден убактылуу баш тарта аласыз.
Учурдагы карыздарды же насыяларды тез арада төлөө керек, эгерде бул ири насыя же ипотека болбосо. Бүгүнкү күндө, бул кичинекей карыздар сизди убара кылбайт жана киреше аларды кыйнабай бөлүп-бөлүп төлөөгө мүмкүнчүлүк берет. Бирок кризис мезгилинде алар үй-бүлөлүк бюджетке оор жүк болуп калышы мүмкүн. Банктар банкрот болуп, карыздарын унутат деп үмүттөнбөңүз. Каржы тутуму убакыттын өтүшү менен калыбына келтирилет, андан кийин айып пулду эске алуу менен бир топ көп төлөө керек болот.
Стратегиялык нак резерв
Финансылык кыйроонун шартында, улуттук валюта арзандап, акча топтоо тобокелдигине дуушар болот. Топтолгон каражаттарды минималдуу жоготуулар менен үнөмдөө үчүн, аларды туура инвестициялоо керек. Акчаны инвестициялоо боюнча негизги сунуштар: чет элдик валюта, ишенимдүү банктагы депозит, кыймылсыз мүлк, баалуу металлдар, эл аралык компаниялардын акциялары (бул үчүн биржаларда тажрыйба талап кылынат), алтын же көркөм чыгармалар. Инвестициянын көлөмү акчаны үнөмдөөнүн көлөмүнө жараша болот. Бирок, албетте, бир нече ыкмаларды колдонуу керек, ошондо каражаттарды жоготуу коркунучу азаят.
Психологиялык даярдык
Адам кризиске психологиялык жактан даярданууга канчалык аракет кылбасын, ал ар дайым күтүлбөгөн жерден келет. Ошол эле учурда, дүрбөлөңгө түшпөө жана дароо өзүңүзгө кыйын күндөр аяктап, андан кийин жашоо оңолуп кетиши үчүн кам көрүү керек. Бирок оор мезгилди баштан өткөрүү үчүн, чыдамдуу болуш керек.
Жашоо образын өзгөртүүгө даяр болуш керек. Жашоону жеңилдетүү үчүн кошумча киреше табууга татыктуу болушу мүмкүн. Мындай учурда, мүмкүн болгон жумуш жоготуу менен сокку анчалык күчтүү болбойт. Эскирип калган, керексиз нерселерди сатууга каршы эмессиз. Бул тазалыктан моралдык ырахат алып келет, ал эми акча ашыкча болбойт. Эң жакшысына ишенүү, өзүнө өзү ишенүү жана жигердүү иш каржылык гана эмес, эмоционалдык мүнөздөгү кыйынчылыктарды көтөрүүнү жеңилдетет.
