Товарлардын, кызмат көрсөтүүлөрдүн же товарлардын наркы - бул аларды өндүрүү жана сатуу процессинде келип чыккан акчалай туюнтуудагы чыгымдардын суммасы. Бул ишкананын кирешесин эсепке албастан өнүмдүн наркы, ал дүң жана чекене баалардан жогору болушу мүмкүн эмес, анткени бул уюмга зыян келтирет. Өндүрүштүн өздүк наркын эсептөө үчүн негизги методдорду, ошондой эле учурдагы эске алынган нарк статьяларын изилдөө керек.
Өндүрүштүн наркын түзүүчү чыгым статьяларынын классификациясы
Ар кандай продукцияны өндүрүү үчүн чийки зат, эмгек ресурстары, энергия, жабдуулар жана шаймандар керек. Өндүрүштүн наркын эсептөө үчүн, өндүрүш процессинде пайда болгон бардык чыгымдарды эске алуу керек. Бул үчүн, продукцияны өндүрүү технологиясына ылайык, өндүрүшкө байланышкан бардык чыгымдар бир документке - чыгымдардын сметасына бириктирилет.
Чыгынды эсептөөдө эске алынган негизги чыгымдар:
- белгилүү бир көлөмдөгү продукцияны өндүрүү процессинде колдонулган материалдар, чийки заттар жана жарым фабрикаттар (даана, миң, тонна, литр);
- продукцияны өндүрүүгө түздөн-түз катышкан жумушчулардын эмгек акысы;
- продукцияны өндүрүүгө катышкан кызматкерлердин эмгек акысынан социалдык жана камсыздандыруу чегерүүлөрү;
- өндүрүшкө катышкан негизги каражаттардын эскириши;
- товарларды сатууга, жарнамалоого чыгымдар.
Чыгымдын түрлөрү жана аларды эсептөө
Өндүрүштүн наркын эсептөөнүн бир нече жолу бар:
1. Толук пландаштырылган нарк. Бул көрсөткүч өзгөрүлмө жана туруктуу чыгымдарды кошуу менен эсептелет. Өзгөрүлмө чыгымдарга материалды, энергияны жана продукцияны жасоодо колдонулган эмгек акыны камтыйт. Туруктуу чыгымдарга администрацияны кармоого, имараттарды, курулмаларды оңдоого кеткен чыгымдар кирет, башкача айтканда, өндүрүш көлөмүнө карабастан эске алынуучу чыгымдар. Туруктуу чыгымдар аларды кошуу жана продукциянын жалпы санына бөлүү жолу менен аныкталат.
2. Толугу менен чыныгы наркы. Бул учурда, өздүк наркын эсептөө үчүн, ишкана тарабынан өткөн мезгилдерде продукция өндүрүү үчүн чындыгында кеткен чыгымдарды эске алуу керек. Бирок өндүрүштүн наркын туура эсептөө үчүн, материалдардын жана энергиянын баасынын өзгөрүүсүн, ошондой эле эмгек акынын өсүшүн эске алуу керек.
3. Продукциянын өздүк наркы. Көрсөткүчтү ресурстардын наркына көбөйтүп, андан кийин бардык чыгымдарды кошуп, белгилүү бир продукцияны өндүрүү үчүн берилген стандарттарга ылайык эсептесе болот. Эсептөөнүн экинчи ыкмасы белгилүү бир продукт түрүн жасоого кеткен чыгымдардын жыйынтыгын чыгарууну жана алынган көрсөткүчтү чыгарылган товардын көлөмүнө бөлүүнү камтыйт.
Иштин түрүнө жана бухгалтердик эсепке жараша ар бир компания чыгымдалган ресурстарды так эсепке алуу жана аларды баада көрсөтүү үчүн өндүрүштүн наркын кантип эсептөөнү өз алдынча тандайт.
