Дебитордук карыз уюмга тийиштүү сумманы билдирет. Бул термин ар кандай уюмдун бухгалтериясында колдонулат. Башка сөз менен айтканда, бул жакынкы арада төлөнүп берилиши керек төлөө же жөнөтүү үчүн карыздар.
Дебитордук карыздын маңызы
Дебитордук карыздын маани-маңызы бухгалтерияда бул "карыздар" фирманын активинин бөлүгү катары каралат, башкача айтканда, чындыгында алар төлөнө элек, бирок кирешеге кошулат. Бухгалтердик эсептин мыйзамдарына ылайык, бардыгы ачык-айкын болушу керек жана милдеттенмелер белгиленген мөөнөттө сөзсүз түрдө төлөнүшү керек деп эсептелет, ошондуктан жалпы сумма активге автоматтык түрдө түшөт, бирок бул теория. Иш жүзүндө андай эмес. Бул үчүн, дебитордук карыздарды башкаруу керек. Ар бир сумманы текшерип, анализдөө, төлөө убагында жүргүзүлүшүн көзөмөлдөө керек. Тастыктоочу баштапкы документтердин болушу талап кылынат. Карыздарды төлөгөнгө чейин дебитордук карыздын жалпы суммасы компаниядан убактылуу алынган каражаттар менен компенсацияланат. Бул кирешени көбөйтүү жана пайдалуу өнөктөштөрдү сактап калуу максатында жасалууда.
Эгерде дебитордук карыз кредитордук карыздан ашып кетсе, анда компания кирешелүү жана ийгиликтүү иштеп жатат деп эсептелет. Дебитордук карыз баланстык активге киргизилет жана жүгүртүү каражаттарынын бир бөлүгү болуп саналат.
Дебитордук карыз, негизинен, уюмдагы кадыресе бизнес процесс, ага төмөнкү операциялар кирет:
- товарларды жана кызматтарды берүүчүлөргө төлөнгөн аванстар;
- отчет берүүчү жактардын карызы;
- сатып алуучулардын жана кардарлардын белгиленген мөөнөттө карыздары;
- бюджетке салыктарды жана жыйымдарды ашыкча төлөө.
Жеткирүүчүлөрдүн дебитордук карызы
Мындай карыз берүүчүгө төлөө учурунда пайда болот жана товарларды же кызматтарды алган учурда чечилет. Бул мезгил мамиленин мүнөзүнө жараша бир нече күнгө же айга созулушу мүмкүн. Адатта бардык шарттар келишимде тараптар тарабынан макулдашылат. Демек, дебитордук карызды башкарууда келишим негизги башкаруу документи болуп саналат.
Төлөө менен жөнөтүүнүн ортосундагы мезгилде дебитордук карыз пайда болот жана контрагент бул карызды төлөөгө финансылык жоопкерчилик тартат.
Сатып алуучулардан жана кардарлардан дебитордук карыздар
Мындай карыз товарларды же кызматтарды жөнөтүү учурунда пайда болот жана сатып алуучу же кардар тарабынан төлөнгөн учурда чечилет. Негизги тастыктоочу документ болуп аткарылган иштин актысы (кызмат көрсөтүүлөр үчүн) же накладной (товардык-материалдык баалуулуктар үчүн) саналат. Төлөө шарттары эки тараптын келишими менен жөнгө салынат.
Бул учурда, компания товарларды жөнөтөт же кызматтарды алдын-ала төлөбөйт жана ушул учурда дебитордук карыз пайда болот, контрагент карызкор болуп калат.
